By Mrs. Lalronghak Songate
KRISTIEN SUNGKUOA NU NGIRHMUN
(i) Insunga Nu ngirhmun: Pa insungkuo an dina, Nu in a awplum a nih. Nu chu insunga missionary a nih. Ringna le thilthaw an kawp angin, insung le Nu chu an inkawp tlat a nih. Nu le sungkuo an hlat chun, Nu in a ngirhmun an hmang nîng a tih. Nu \hanglo chun insung an ngir thei nawh a, Nu umlo chun sungkuo hi a awplum zo naw a nih.
Judahai thuvar in, “ Pathienin hmuntina um a nuom leiin Nuhai hi a siem a nih” an tih. Khawvel a changkang tiel tiel a, insung mamaw an sang tah. Pa hlaw ringawt a sungkuo ngir a harsa ta a. Nuhai hi ei \angkai em em a, sum hmuna ding ei in dap a; Bazar hmun le thil dang dangah lawm a um hle. Amiruokchu, insung awplum hman ta der lova ei um el chun, ngaituo um hlêng ei tih. Nepolean Banaparte in, “French ramin a tlaksam tak chu, Nuhai an nih” a tih. Hi thu a ti lai chun, Fench ramah Nu ringawt chu tam hlêng an tih. Amiruokchu, mani insung awplum tu Nu an tlawm ve ni ngêi a tih.
Thulunghlui hunlai khan chu Nuhai hi puotienga fak zawngtu dinga ngai an ni naw a. Ei tulai huna ruok chu, Nu tamtak chu fak zawngtu ei hung ni lem ta a lawm a um em em. Nisienlakhawm, ei fimkhur hle chu \hang a tih. Sungkuo a Nu takin mawphurna a lak indik le diknaw in thu a phur nasa hle a nih.
(ii). Nauhai chunga Nu mawphurna: Ezekiel 16:44 a, ‘a naunu khawm a Nu ang bawk’ ti ziek ei hmua. Nu nunsie ei tam leh, ei ramah mi nunsie tam ei ta. Nu \ha, Nu fel ei tam leh, ei ramah Nu \ha le Nu fel ei tam ding a nih. Nau an pieng chara inthawkin, Nuhai in ei sin ei thaw \an nghal ding a um. Insung hi school hmasatak a na, chu school a chun teacher inchuktirtu chu Nuhai ei nih. Ei inchuktir ang ang in an seilien ding a nih. (Nauhai ei thuhnuoia an la um thei sung chu). Nuhai hin nauhai hi
(i) Mi ina um dan ding.,
(ii) Mi biek dan ding;
(iii) In sukfai dan ding;
(iv) Mi Ina an va um hnung khawma an hriet le zawm dinghai le a dang dang tamtak inchuktir theitu ei nih.
Naupang chu a hraw dinglampui inchuktir la, a hung upat hnung khawma chutaka inthawk chun pet ngai naw nih. Inchuktir la a ti hi ei ni Nuhai a mi tina a ei ngai a pawimaw a nih.
(iii). Pasalhai chunga Nu mawphurna: Nu in pasalhai chunga mawphurna tamtak hril ding a um a, a hnuoia ang hin a tlangpuiin tarlang inla:
(i) Ei pasalhai chu ieng anga mawl khawm lo ni hai sien, ei pasalhai an ni leiin ei inzapui ding ani nawh. Pasalhai chu ei inza hrim hrim ding a nih. Ei ni an nuhmei hai leiin mi in an inza in an hmusit thei ti ei hriet tlat a \ha. Nu tamtak chu an pasalhai tadinga lallukhum nekin hlingah an in chang hlak.
(ii) Mani pasalhai leh team pakhat eini ding a nih. Iengkima an lungril ni zawng ei thlawp ding a nih.
(iii) Pasal hai lakah ei ringum ding a nih.
(iv) Ei pasalhai ei inza ti ei nauhaiin an hmu in, an hriet ngei ngei dinga nih.
(v) Pasalhai ngirhmun/ phak chin in\awmpui ding ei nih. (E.g:- Nu,tamtak chun an hnungtieng a thilneihai le an chettheina suongin, an pasalhai insung an hmusit in an ngai nêp el hlak).
(vi) In lenghai chunga Nu mawphurna: Mihai Inah ei leng chângin, Pa takin mi lo be bawr bawr sienkhawm; Nu tak a tum bur chun thla a ngam thei nawh. Pa tak lo to \awk \awk in, lo um sienlakhawm, Nu tak an ri ham ham chun ti neka sawt an lêng thei hlak a nih. Chun, chibai ei hau ding a nih. Chibai hin inpawna \ha a siema, rawngbawlna pakhat a tling thei a nih. (Mi ei intuokpui a, in chibai awmtak in chibai lo a ei um el chun, a naw tienga lungril \halo nei le put a awl nuom vieu thei a nih).
Inkhat Nu inti ve bawka, \awng tamlo le hmel hlim lo chu an hme naw hrim hrim a nih. Nu chu bau zang, hmelhlim put a pawimaw em em. Insunga hin Pa boruok nekin, Nu boruok a pawimaw lem a nih. Nu ditum chu a pasal le a nauhai tading chau ni lovin, a Ina lut le suok, In hrana a sungkuo le sungkhathai tading khawma Nu a tling phak hlak. Chuong anga Nu ditum chu ei insungin a pawimaw a, ei ram le hnam khawmin a pawimaw êm êm el a nih.
Hi a chunga ei hrilhai anga Nuhai in ei ngirhmun ei phursuok chun, Christian sungkuo inhnar um hung ni ngei ei
tih.
KRISTIEN SUNGKUOA PA NGIRHMUN
(i) Insunga Lu chu Pa an nih: Pa umna a chun sungkuo a uma, sungkuo umna a chun Pa a pawimaw hle a nih. W.M. Rayburn chun- Pathienin PA hming an bukna san chu, a aiaw a sungkuo enkawltu dinga a dit lei a nih a tih. Pa thuneina hi a pawimaw em em.
- Pa thuneina hi Lal Isu Krista khawma a pawmpui a nih.
- Thutlung Tharin thuneina indawt dan a min chuktir a uma hieng a hnuoia ang hin: “Nuhmei LU chu Pasal; Pasal LU chi Krista; Krista LU chu Pathien a nih. (I Kor. 11:3). Chuleiin, Nauhai in Nu le Pa inzâng an ta, Nuhmei in Pasal thuneina inzâng an tih. Pa chun a neka Lu lem Krista thuneina inza tak pumin a nuhmei le nauhai a enkawl ding a nih.
- Pa chu hmuthei a insunga sungkuo hotutak a nih. Amiruokchu, hmuthei lona tiengah, a neka Hotu Lal Isu ngaichâng lovin a insung a keihruoi ding a ni nawh. Sungkuo tin in a puipa an nei senga, iengkima a Puipa tak chu Pa a nih.
(ii) Insunga Pa chu Puithiem a nih: Insunga Pa chu puithiem a nih. Sungkuo aPathien biekna hun hi pawimaw tak a nih. Hi taka hin insunga Pa chu a puithiem a nih. Pa chun sungkuo tadingin maicham a siem ding a nih. Tulai chu Pa tak nekin, Nuhai in insung a maicham rawngbawlna an siem ngun lem ta a hawi! Thuthlunghlui huna khan chu nuhmeihai hi maichama rawngbawlna nei dinga an inrawl phal ani nawh.
(iii). Insunga Pa chu thlamuongtu a nih: Nauhaiin Pa nekin Nu an bel bul lema, an biek ngun lem bawk. Amiruokchu, thlaphangna, harsatna, \iumna hmunah Nu nekin Pa an belbul lem hlak. Thlaphangna hmunah Nu in ti naw ro, a ti nekin, Pa in a ti chun an thlamuong em em hlak. Pa tak a dawi taka a \hang chun, insung an hnîng el hlak. Chuleiin, Pa chu venghimtu le thlamuongtu ani ti an hriet ngei ding a nih. Pa thununna hnuoiah himna a um ngei bawk leiin, thununna sin a thaw ding a nih.
(iv). Pa chu roreltu a nih: Insunga Pa tak chu sungkuo um dan ding rel fel thiem mi a ni ding a nih. Juda Lal Hezekia khawm kha Lal ropui tak nisienkhawm, a insûng khawsak a rel fel bik nawh. Zawlnei Isai in, I sûnghai khawsak dan ding rel fel rawh. Damsawt lovin I thi ngei ding a nih a ti tawp el ani kha. Natna khuma zâlin, Lal Hezekia kha nasatakin an ngaituo buoi hle a nih. Pathien kuomah a \awng\ai a, a insung la rel felna dingin a damsung hun kum 15 in a la suksei pek a ni kha. Sungkuo a Pa tamtak chu an insung la rel fel hman lovin khawvel an suoksan a. Eini vawisuna Pa la dam hai hin ei insung khawsak dan ding relfel hma a ei thi inlau in \hang la inla ei nuom hle a nih.
(v). Pa chu chi thlatu an nih: Ei Bible in chi thlatu ti hi a ziek râwna, hi taka mawphurtu pawimaw tak chu PA an nih. Thlatu \halo in a thlahai po po an boral laiin, Thlatu \ha chu retheina inthûk taka inthawk khawmin a thla fepei naah a ngir suok hlak.
- Pi le Puhai khawma Nuhmei/Pasal innei dingin, an thlatuhai a inthawk fimkhur takin an lo sui hlaka; an lo var nasa hle a nih.
- Kut kem nei, nunsie, thabo nauhai chu an nauhai khawm an la hung ni nuom vieu hlak.
- Ei Pathien hi Pathien \i um, Pahai khawhlona leia an nauhai sawng thumna chena hrem hlak kha a nih. Chuleiin, Pahai hin ei hun, ei hring nun hmang thiem ei tiu.
- Thlatu a inthawkin, ieng ang mi am an la hung suok pei ding ti ngaituo zing pumin nun hmang \hat tum ei tiu.
(vi). Nuhmei chunga Pa mawphurnahai:
- A nuhmei mi lai a hmusit ding a ni nawh.
- Belkawi awl lem ti leia, duot taluo ding an ni chuong bawk nawh.
- Nuhmei var raklo, fel lo, sukvartu, sukfel tu ding chu Pasalhai an ni ding a nih.
- Nuhmeihai \awng taphawt ngaiven/ kal a \ha kher ngai nawh.
- Nuhmeihai ngen ta phawt thaw pek tum, nei le thaw vawng tum a \ha bawk nawh.
- (Nuhmei in an ngen hma in a mamaw le \ul a hriet tum lem ding a nih).
- Nuhmeihai inza thei dingin a um ding a nih.
- Nuhmeihai sawlna hriepuitu ani ding a nih.
- Nauhai hrietah a Nuhmei inpaknari a suk suoktu ding a nih.
- In suk Pasal taluo a Nuhmeihai ngaidan lak lo tawp a \ha chuong naw bawk.
- Nuhmeihai ti lei el a, rau, hal le vin ding an ni nawh.
- Nuhmei chu a pasal kuomah an pek ding a nih ti ang bawkin, Pasal khawm a Nuhmei ta dingin an pek ve ding a nih.
Sungkuo a hin Nu chau, Pa chau an pawimaw nawh a, an pawimaw ve ve leiin ei mawphurna pawimaw takhai hre thar ei tiu. Nu le Pa ei nina leia ei ngirhmun hrietchieng hi a pawimaw em em a nih. Ei mawphurna ei hriet chiengna a inthawk chun, ei insung in relbawl dan infuk a ta; hadam takin insungah khawsak inrel bawlin Kristien insung \hatak le inhawi tak ei in din ding a nih. Tiemtuhai po po in hi sirbi pawimaw tak hi sukdik le indin dingin in buotsai thar ei tiu.
Kristien insung \hatak siemtu ni dingin Lalpa in mi \huoi pei raw seh.
KRISTIEN SUNGKUOA NU NGIRHMUN
(i) Insunga Nu ngirhmun: Pa insungkuo an dina, Nu in a awplum a nih. Nu chu insunga missionary a nih. Ringna le thilthaw an kawp angin, insung le Nu chu an inkawp tlat a nih. Nu le sungkuo an hlat chun, Nu in a ngirhmun an hmang nîng a tih. Nu \hanglo chun insung an ngir thei nawh a, Nu umlo chun sungkuo hi a awplum zo naw a nih.
Judahai thuvar in, “ Pathienin hmuntina um a nuom leiin Nuhai hi a siem a nih” an tih. Khawvel a changkang tiel tiel a, insung mamaw an sang tah. Pa hlaw ringawt a sungkuo ngir a harsa ta a. Nuhai hi ei \angkai em em a, sum hmuna ding ei in dap a; Bazar hmun le thil dang dangah lawm a um hle. Amiruokchu, insung awplum hman ta der lova ei um el chun, ngaituo um hlêng ei tih. Nepolean Banaparte in, “French ramin a tlaksam tak chu, Nuhai an nih” a tih. Hi thu a ti lai chun, Fench ramah Nu ringawt chu tam hlêng an tih. Amiruokchu, mani insung awplum tu Nu an tlawm ve ni ngêi a tih.
Thulunghlui hunlai khan chu Nuhai hi puotienga fak zawngtu dinga ngai an ni naw a. Ei tulai huna ruok chu, Nu tamtak chu fak zawngtu ei hung ni lem ta a lawm a um em em. Nisienlakhawm, ei fimkhur hle chu \hang a tih. Sungkuo a Nu takin mawphurna a lak indik le diknaw in thu a phur nasa hle a nih.
(ii). Nauhai chunga Nu mawphurna: Ezekiel 16:44 a, ‘a naunu khawm a Nu ang bawk’ ti ziek ei hmua. Nu nunsie ei tam leh, ei ramah mi nunsie tam ei ta. Nu \ha, Nu fel ei tam leh, ei ramah Nu \ha le Nu fel ei tam ding a nih. Nau an pieng chara inthawkin, Nuhai in ei sin ei thaw \an nghal ding a um. Insung hi school hmasatak a na, chu school a chun teacher inchuktirtu chu Nuhai ei nih. Ei inchuktir ang ang in an seilien ding a nih. (Nauhai ei thuhnuoia an la um thei sung chu). Nuhai hin nauhai hi
(i) Mi ina um dan ding.,
(ii) Mi biek dan ding;
(iii) In sukfai dan ding;
(iv) Mi Ina an va um hnung khawma an hriet le zawm dinghai le a dang dang tamtak inchuktir theitu ei nih.
Naupang chu a hraw dinglampui inchuktir la, a hung upat hnung khawma chutaka inthawk chun pet ngai naw nih. Inchuktir la a ti hi ei ni Nuhai a mi tina a ei ngai a pawimaw a nih.
(iii). Pasalhai chunga Nu mawphurna: Nu in pasalhai chunga mawphurna tamtak hril ding a um a, a hnuoia ang hin a tlangpuiin tarlang inla:
(i) Ei pasalhai chu ieng anga mawl khawm lo ni hai sien, ei pasalhai an ni leiin ei inzapui ding ani nawh. Pasalhai chu ei inza hrim hrim ding a nih. Ei ni an nuhmei hai leiin mi in an inza in an hmusit thei ti ei hriet tlat a \ha. Nu tamtak chu an pasalhai tadinga lallukhum nekin hlingah an in chang hlak.
(ii) Mani pasalhai leh team pakhat eini ding a nih. Iengkima an lungril ni zawng ei thlawp ding a nih.
(iii) Pasal hai lakah ei ringum ding a nih.
(iv) Ei pasalhai ei inza ti ei nauhaiin an hmu in, an hriet ngei ngei dinga nih.
(v) Pasalhai ngirhmun/ phak chin in\awmpui ding ei nih. (E.g:- Nu,tamtak chun an hnungtieng a thilneihai le an chettheina suongin, an pasalhai insung an hmusit in an ngai nêp el hlak).
(vi) In lenghai chunga Nu mawphurna: Mihai Inah ei leng chângin, Pa takin mi lo be bawr bawr sienkhawm; Nu tak a tum bur chun thla a ngam thei nawh. Pa tak lo to \awk \awk in, lo um sienlakhawm, Nu tak an ri ham ham chun ti neka sawt an lêng thei hlak a nih. Chun, chibai ei hau ding a nih. Chibai hin inpawna \ha a siema, rawngbawlna pakhat a tling thei a nih. (Mi ei intuokpui a, in chibai awmtak in chibai lo a ei um el chun, a naw tienga lungril \halo nei le put a awl nuom vieu thei a nih).
Inkhat Nu inti ve bawka, \awng tamlo le hmel hlim lo chu an hme naw hrim hrim a nih. Nu chu bau zang, hmelhlim put a pawimaw em em. Insunga hin Pa boruok nekin, Nu boruok a pawimaw lem a nih. Nu ditum chu a pasal le a nauhai tading chau ni lovin, a Ina lut le suok, In hrana a sungkuo le sungkhathai tading khawma Nu a tling phak hlak. Chuong anga Nu ditum chu ei insungin a pawimaw a, ei ram le hnam khawmin a pawimaw êm êm el a nih.
Hi a chunga ei hrilhai anga Nuhai in ei ngirhmun ei phursuok chun, Christian sungkuo inhnar um hung ni ngei ei
tih.
KRISTIEN SUNGKUOA PA NGIRHMUN
(i) Insunga Lu chu Pa an nih: Pa umna a chun sungkuo a uma, sungkuo umna a chun Pa a pawimaw hle a nih. W.M. Rayburn chun- Pathienin PA hming an bukna san chu, a aiaw a sungkuo enkawltu dinga a dit lei a nih a tih. Pa thuneina hi a pawimaw em em.
- Pa thuneina hi Lal Isu Krista khawma a pawmpui a nih.
- Thutlung Tharin thuneina indawt dan a min chuktir a uma hieng a hnuoia ang hin: “Nuhmei LU chu Pasal; Pasal LU chi Krista; Krista LU chu Pathien a nih. (I Kor. 11:3). Chuleiin, Nauhai in Nu le Pa inzâng an ta, Nuhmei in Pasal thuneina inzâng an tih. Pa chun a neka Lu lem Krista thuneina inza tak pumin a nuhmei le nauhai a enkawl ding a nih.
- Pa chu hmuthei a insunga sungkuo hotutak a nih. Amiruokchu, hmuthei lona tiengah, a neka Hotu Lal Isu ngaichâng lovin a insung a keihruoi ding a ni nawh. Sungkuo tin in a puipa an nei senga, iengkima a Puipa tak chu Pa a nih.
(ii) Insunga Pa chu Puithiem a nih: Insunga Pa chu puithiem a nih. Sungkuo aPathien biekna hun hi pawimaw tak a nih. Hi taka hin insunga Pa chu a puithiem a nih. Pa chun sungkuo tadingin maicham a siem ding a nih. Tulai chu Pa tak nekin, Nuhai in insung a maicham rawngbawlna an siem ngun lem ta a hawi! Thuthlunghlui huna khan chu nuhmeihai hi maichama rawngbawlna nei dinga an inrawl phal ani nawh.
(iii). Insunga Pa chu thlamuongtu a nih: Nauhaiin Pa nekin Nu an bel bul lema, an biek ngun lem bawk. Amiruokchu, thlaphangna, harsatna, \iumna hmunah Nu nekin Pa an belbul lem hlak. Thlaphangna hmunah Nu in ti naw ro, a ti nekin, Pa in a ti chun an thlamuong em em hlak. Pa tak a dawi taka a \hang chun, insung an hnîng el hlak. Chuleiin, Pa chu venghimtu le thlamuongtu ani ti an hriet ngei ding a nih. Pa thununna hnuoiah himna a um ngei bawk leiin, thununna sin a thaw ding a nih.
(iv). Pa chu roreltu a nih: Insunga Pa tak chu sungkuo um dan ding rel fel thiem mi a ni ding a nih. Juda Lal Hezekia khawm kha Lal ropui tak nisienkhawm, a insûng khawsak a rel fel bik nawh. Zawlnei Isai in, I sûnghai khawsak dan ding rel fel rawh. Damsawt lovin I thi ngei ding a nih a ti tawp el ani kha. Natna khuma zâlin, Lal Hezekia kha nasatakin an ngaituo buoi hle a nih. Pathien kuomah a \awng\ai a, a insung la rel felna dingin a damsung hun kum 15 in a la suksei pek a ni kha. Sungkuo a Pa tamtak chu an insung la rel fel hman lovin khawvel an suoksan a. Eini vawisuna Pa la dam hai hin ei insung khawsak dan ding relfel hma a ei thi inlau in \hang la inla ei nuom hle a nih.
(v). Pa chu chi thlatu an nih: Ei Bible in chi thlatu ti hi a ziek râwna, hi taka mawphurtu pawimaw tak chu PA an nih. Thlatu \halo in a thlahai po po an boral laiin, Thlatu \ha chu retheina inthûk taka inthawk khawmin a thla fepei naah a ngir suok hlak.
- Pi le Puhai khawma Nuhmei/Pasal innei dingin, an thlatuhai a inthawk fimkhur takin an lo sui hlaka; an lo var nasa hle a nih.
- Kut kem nei, nunsie, thabo nauhai chu an nauhai khawm an la hung ni nuom vieu hlak.
- Ei Pathien hi Pathien \i um, Pahai khawhlona leia an nauhai sawng thumna chena hrem hlak kha a nih. Chuleiin, Pahai hin ei hun, ei hring nun hmang thiem ei tiu.
- Thlatu a inthawkin, ieng ang mi am an la hung suok pei ding ti ngaituo zing pumin nun hmang \hat tum ei tiu.
(vi). Nuhmei chunga Pa mawphurnahai:
- A nuhmei mi lai a hmusit ding a ni nawh.
- Belkawi awl lem ti leia, duot taluo ding an ni chuong bawk nawh.
- Nuhmei var raklo, fel lo, sukvartu, sukfel tu ding chu Pasalhai an ni ding a nih.
- Nuhmeihai \awng taphawt ngaiven/ kal a \ha kher ngai nawh.
- Nuhmeihai ngen ta phawt thaw pek tum, nei le thaw vawng tum a \ha bawk nawh.
- (Nuhmei in an ngen hma in a mamaw le \ul a hriet tum lem ding a nih).
- Nuhmeihai inza thei dingin a um ding a nih.
- Nuhmeihai sawlna hriepuitu ani ding a nih.
- Nauhai hrietah a Nuhmei inpaknari a suk suoktu ding a nih.
- In suk Pasal taluo a Nuhmeihai ngaidan lak lo tawp a \ha chuong naw bawk.
- Nuhmeihai ti lei el a, rau, hal le vin ding an ni nawh.
- Nuhmei chu a pasal kuomah an pek ding a nih ti ang bawkin, Pasal khawm a Nuhmei ta dingin an pek ve ding a nih.
Sungkuo a hin Nu chau, Pa chau an pawimaw nawh a, an pawimaw ve ve leiin ei mawphurna pawimaw takhai hre thar ei tiu. Nu le Pa ei nina leia ei ngirhmun hrietchieng hi a pawimaw em em a nih. Ei mawphurna ei hriet chiengna a inthawk chun, ei insung in relbawl dan infuk a ta; hadam takin insungah khawsak inrel bawlin Kristien insung \hatak le inhawi tak ei in din ding a nih. Tiemtuhai po po in hi sirbi pawimaw tak hi sukdik le indin dingin in buotsai thar ei tiu.
Kristien insung \hatak siemtu ni dingin Lalpa in mi \huoi pei raw seh.
COMMENTS