Hun khat chu Pathien um ring lo professor thiemtak hi a um a. Pathien um ringtuhai seldawnga, mihai hmaa seldawng le sukmuolpho le sukinzak chu a nuom zawng le a phurna tak a nih a. A class a khawm chun inchuklaihai lai Pathien um ring an um ti a hriet a. Chuonga naupang, Pathien um ringtuhai chu an ruolhai hmaa suldawnga, sukinzak chu a tum tah a. Nuhmei naupang, tleirawl tan tah, nungchang tha em em le Pathien ti tak, class tan ding zata exam hall-a tawngtai zing hlak chu a ko tah a.
Professor (P): Ka naunu, Kristien i ni maw?
Inchuklai (I): Aw ka nih, Pu.
P: Anleh, Pathien a um i ring maw?
I: Aw ka ring, Pu.
P: Anleh, i Pathien chu thilthawthei tak dingin i ring am?
I: Ka ring em em a nih.
P: Ka unaupa chun cancer natna an vawi a, Pathien kuomah tawngtai nasa hle sienkhawm a thi tho tho a. Midanghai khawm chun kan theitawp insuoin kan thangpuia, ieng leiin am Pathien chun tawngtaina dawn loa a thangpui nuom der naw am a na? Chuong ang Pathien chu ieng leia ‘tha’ i ti thei?
(Inchuklai nuhmeite chu inzakin, hril ding hre lovin an ngaisie der el a)
P: I mi dawn thei ta naw maw? Annawleh, zawna dang aw…Pathien a tha am?
I: Aw, a tha, Pu.
P: Anleh, setan hi ieng ti leia hung um am a?
I: Pathien siem pakhat ve a nih.
P: An dik khawp el. Anleh, hi khawvel a hin thil tha naw le suol a um am?
I: Aw a um, Pu.
P: “Thil tha naw hmun tinah a um” i ti maw?
I: Aw, Pu, an dik ie.
P: A ni chun, suol chu tu siem am ning a ta le?
(Inchuklai nu chu hril ding hre lovin a to ta tawk tawk a)
P: Natnahai, nun dan, nungchang lo pawrchehai, theidana, inhmupeinawna le thil tha naw po po hi khawvel a hin a um ti raw?
I: Aw, a um, Pu.
P: Anleh, hi thil tha naw tineng hi tu siem am ni tang a ta le?
(Inchuklai nuhmeite chu inzaktak pumin, to tawkin a ngir zing a)
P: Science chun hun hrietna panga ei nei ti a hril a. Chu hrietna pangahai hmang chun i kawl vela thil umhai chu i the hran thei hlak a nih. Anleh, Pathien chu i hmu ngai hrim hrim am?
I: Pu, ka hmu ngai nawh.
P: Anleh, Pathien chu a thawm ri i hriet hlak am? I ruolhai hi hei hril ta.
I: Pu, ka hriet ngai nawh.
P: Anleh, Pathien chun hrietna pangahai hmang chun i biek thawitham hlak am?
I: Pu, chu ang tak chun ka la biek ngai nawh.
P: Anleh, Ama chu i la ring tlat zing a ni?
I: Aw, Pu, ka la ring zing.
P: Empirical testable, demonstrable protocol (A dan indik taka ensin thei le inentir thei dan) hmangin science chun i Pathien hi a um naw a nih a ti der el a, iem a na i ngaidan?
I: Pu, hril ding ka hriet nawh. Ka ringna (faith) hi a ni el a nih.
(Professor pa chun thaw fu inti takin innui vur vurin a hei ngha kuol vel a).
P: Science inchuklai in nih a, science hmanga hrietchieng thei lo Pathien chu in ring zing ding am a nih?
(Class room thungna tlar hnungtieng taka inthung tleirawl pakhat a hung ngir dawk a)
Tleirawl (T): Professor, lumna (warmth) hi thil um thei hrim a ni?
P: Um thei taluo e.
T: Anleh, dei (cold) hi a um thei am?
P: Aw, um e.
T: Pu, i hril indik ta der nawh. Dei hi um lo hrim hrim a nih.
(Chuonga naupang pakhatin ngam take la professor inzaumtak el a hung cho el chu danglam tiin an to thup a)
T: Pu, thil lum le sat thei dan hi an ang naw nasa khawp el. Sa takhai, sa em emhai, sa vut vuthai, sa chungchuonghai, mega heat le white heat chen khawm a um thei a nih. Chun, sa met met, lum ve pip pep, satna nei lo chen khawm a um thei nawk a. Sienkhawm, dei chu a hran hrima um a ni chuong nawh a, zero degree hnuoi tieng, degree 458 chen khawm a um thei a nih. Chu neka lumna tlawm chu lumna um lo a ni tawp el a nih. Hi neka inhnuoi lem chu a um thei ta naw a nih. “Dei” hi a hran hrima um a ni chuong nawh a, lumna pakhat te khawm a um naw khan a hril chiengnain “dei” ei ti el a nih. “Dei” ei ti hi lumna opposite khawm a ni chuong nawh a, lumna um nawna chu “Dei” chu a ni el lem a nih.
(Chu huna chun chu classroom chu a re thup tah a)
T: Professor, “inthim” hi teh a um am?
P: Inthim um naw sien zan a um thei di’m a ni?
T: Pu, i hril indik naw nawk tah. Thimna ei ti hi a hranpa hrima um an nawh. Thil iemani a um naw lei mei mei chau a nih. Var chang chang, var liet liet, var tak tak, var nasatak, var em em khawm a um ngei el. Sienkhawm, var chu a um naw pha leh “an thim a nih” ei ti chau a nih. Thim hi thil um a ni nawh a, thil um nisien chu thim, thim tak tak, thim nawk deu, chuong ang pei chun siem thei ni ding a nih. A ni an naw, Pu Professor?
P: Tlangval, i hril indik ie. Iem a na i mi hril nuom tak chu?
T: Pu, hril ka tum tak chu Pathien a um nawh ti thu i hril kha an dik thei naw dan ka hril nuom a nih.
P: Chuong chu maw, kan dik nawna tak chu fietaka i phawr dawk le i hril chieng thang a tih.
T: Pu, thil pahni inkeimattuo dan i man thiem naw a nih. “Hringna a um” i tih a, “thina khawm a um” i ti nawk a. Pathien tha le pathien tha naw i hril nawk bawk a. Pathien hi thilhai hrie, hmu thei, tawk thei angin i ngai ngawt a. Pu, science hin ngaituona khawm hi a hrilfie tak tak thei nawh a, kawlphetha (electric) le thirhiptheihai hi ei hmang tangkai hle a, sienkhawm, tawka hmu thei tak tak a ni nawh. Chuong ang chun sin nasataka thaw thei, hmu thei le tawk thei hlak ni lo, kimchangtak le a pumhluma ei hriet chieng thei naw chu a nih. Hringna hi thina opposite anga
hril le ngai hi thil tawk thei le hmu thei a ni naw zie hrietthiem naw lei mei mei a nih. Hringna a umnaw hin thina chu a ni el a, a hran hrim a um lem ie!
T: Pu, i naupang inchuklaihai hi zawng thla fe tung pei an nih tiin in chuktir ngai am?
P: Natural evolutionary process hi i hril a ni chun kan chuktir hlak ngei.
T: Pu, anleh, zawng mihriema a hung suok chu i mit ngeiin i hmu am le?
(Professor chun a lu a thin a, a thanghmun chu an phet tah ti le chu inchuklai chu a hne naw ding a nih ti chu a hriet chieng ta em em a)
T: Pu, anleh, evolution process chu i mit ngeiin i hmu ta am? Chun, zawng mihriema an chang lai tak i hmu naw laiin i inchuklai naupanghai hi inchuktir rak raka, Professor ni lovin thuhriltu i ni lem hmel tak chu!
(Tu zet hin chu inchuklaihai chu insum zo lovin an innui ta dur dur a)
T: Anleh, hi classroom a umhai laia hin ei professor thluok hi a mu tah ei um hrim hrim am?
(An reng chun an innui nawk a)
T: Anleh, eini lai hin ei professor luthluok hrie ei um reng reng am le? Tukhawm a hrie ei um naw maw? Indik lo chieng taka hmu dawk a ni hnunga midanghai entir theina dan – Empirical, stable, demonstrable protocol dan nir lai angin science chun ei professor hin thluok a nei nawh a ti a ni chu!
(Chu zet chun professor chu an thuok hum huma, a dang nawk tah a)
P: Tlangval, RINGNA i hmang el ding ning a tih ti ka ring.
T: A nih, chu tak chu a nih. Pu, mihriemhai le Pathien inzawmna hi RINGNA hi a nih a, chu ngei chu annawm thil iengkim inumtira, inchangtir thei chu, a ti tah a.
NB: Hi inchuklai tlangval dawng, bright tak el hi tu am a na? Ei hriet seng ka ring. Khawvel scientist a pieng tahai po laia ropui chungchuong Albert Einstein kha a nih.
Biblical text:
“Thoma, nangin kei i mi hmu leiin i ring a ni maw? Hmu loa ring taphawthai chu an hamtha”
~ Johan 20:29
“RINGNA hi thil beiseihai um ngeia hrietna, thil hmu lohai hrietchiengna a nih”
~ Hebrai 11:1
HRILSAWNGTU: Upa S. Doliand Capvung, Kangvai West
Source: http://www.ici.net.in/
COMMENTS