KAWR LE VAI | FOX JOURNAL
Document

KAWR LE VAI

Written by R H Hminglien Hmar
10.05.2016

January thla khan (2016) Hmar history invawi deu deu mi iemani zat Gauhati-ah fe khawma hriltlang a ni hnungin Hmar History Association indin nghal a ni kha- kha țum khan ei history suina dinga țawng, culture, tradition, tienami hai pawimawna khawm hriltlang a nih a. Tuta ‘Hmar țawng’ ei ti hi a’n nghatna, a lungphum hai chu Țhiek țawng, Ranglong Țawng, Sakechep țawng, Biete țawng, Hrangkhawl țawng le a dang dang hai hi an nizie khawm hriltlang a nih a. A bul țanna dingin ‘Țhiek țawng Inchukna Bu’ siem rawt nghal a ni nghe nghe. (Hi article ziek lai hin ziek zo a ni tah a, an sut mek).

Ei thupui ‘kawr’ le ‘vai’ amanih ‘kawr-le-vai’ hi phrase angin, annawleh poetical word/expression angin ei hmang hlak a. ‘Kawr vaipui, dar ang kan sai New Delhi’ ti dam, ‘Thlang kawr vai …’ ti dam, hla ei nei a. Upa lem haiin an lo hmang dan chu ‘thudik um sa’ anga ngaiin, vaihai viz. Bengali, Bihari, Madrasi, etc., hai hi ‘kawr-le-vai’ ei ti ni dingin ka lo ngai el a.

Amiruokchu, ei history them-nawi hmu suok belsa beiseia Rengpui ram ka zu sir vuot țumin, khu tienga ei hnam chanpui dorzon khat chong zet, ‘Bara Halam’ tia bawm zawma an ikhum khawm hai khun mumal taka hmang dan an lo la nei zing ti ka hriet ve chau va. Anni chun ‘kawr’ le ‘vai’ chu people group hran ve ve-in an lo sie hran thlap a lo nih. Țawng inbul lem le thumal umzie inthuk lem nei a nih ti chu a chieng a, hrilfie a țul ka ring naw a. Chu khelah, ‘kawr’ le ‘vai’ hai hi thumal hran ve ve, people group hran hran hrilna/kona a lo nih ti ei zuk hriet chun, ei history khawma umzie inthuk lem a lo nei ti hmu sa nghal thei a lo nih.

Pu C Chawngkunga, Ex Minister, Department of Art and Culture, Mizoram lekhabu siem ngainuom-um deu el, ‘IMPORTANT DOCUMENTS OF MIZORAM’ hi a tiem chu ei tam naw el thei. Forward-a a ziek dan chun, tuta India, Burma le Bangladesh ram haia um zo-nauhai ram del hai hi a hluotu hmasatak, Mahabharatta hun laia hluotuhai chu Kirati hai niin a ziek a. Tuta Mizoram State Museum-a lung hriemhrei an kawl hai khawm hi hi hun laia Kirat-hai (Stone Age settlers) hmangruo niin a hril bawk a. Kirat history ei tiem chun awi a um ve tho.

Kirat-hai hnunga hluotuhai chu Meitei, Mirawng le Anal clans an nih a ti bawk a. A pathumna chu Bawng, Bawm, Bawngcher, Ruan, Khawhreng, Zate, Maite le Aite hai niin a hril a. Group thumna hai hin lal an nei a, |hangur le Chawnglul an nih (a tih). Chu hnung nawka chun (group lina) Thahdo, Khawthlang, Khawchung le Fenngo haiin an hluo nawk niin a hril a. Kum 1740 vel khan Mizo-hai chun silai an hung nei ta leiin, le Pawi hai khawma Burma tienga inthawkin silai an nei ve ta leiin Thahdo le Fenngo group, group linaa mihai chu an hnawt dar a, hi lai ram hi an hluo niin a hril a nih. Fenngo group-a hin Zo le Simte a’n țhangtir a. Chu zovah Dulien clan, Vaiphei, Rangte, Chawngthup (Chawngthu?), Chawngte, Chawnghnam, Hnamte, Khawlhring le Renthlei haiin hi lai ram hi an hluo ve nawk niin a hril bawk a. A nuhnung takah, kum 1750 vel khan Sailo lal haiin an hung hluo ve nawk pei niin a hril (‘IMPORTANT DOCUMENTS OF MIZORAM’ By C Chawngkunga. R.T.M. Press, Chhinga Veng, Aizawl, 1988. Page 1).

A hril dan po po hi ring le pawm vawng thei chu a ni kher da’l thei; chu khelah hi lekhabu-a hin typing mistake khawm a um nuol bawk a. Iengkhawm ni sien; indik lo a um lai zingin indik muol muol chu um ve thei a ni tho. Chun, Burma, India le Bangladesh rama um zo-nauhai chanchin a hril lai zingin, a lungrilah tuta Mizoram state hi a tinzawn deu zing a, hi state hi center-a hmangin a ziek ti khawm hmu thei a nih. ‘Mizo’ a ti khawm hi ‘Lusei’ ni dingin ring a um.

Group thumna- Bawng, Bawm, Bawngcher, Ruan, Khawhreng, Zate, Maite le Aite a ti hai khawm hi, indik vawng naw pal thei a ni lai zingin indik tawk chu um ngei a ta. NC Hills le Cachar phaia Hmar hnam lo lut hmasa hai lai, kum 1400 (ad) hma deu khan an lut a ni ring pawl an um a. Cachar le NC Hills inrina laia khuo pakhat ‘Leiri’ hi 1400 vela an hluo \an niin an ngai a nih. Pu Chawngkung hin group 3-naa hin ‘Hmar’ ințhangtir naw sienkhawm ‘Zate’ a’n lang a. Hi hi Hmar hnama Țhiek pahnam a nih ti ei hriet seng a nih.

Chuong a lo ni chun Bawng, Bawm, Bawngcher, etc. tuta ‘Bara Halam’ an ti hai hi 1200-1400 inkar vela Rengpui ram lut thla an ni thei el awm de!

Rengpui rama ei chipuihai chun, ‘Ruonglevaisuo’ hi an hung suokna a nih ti an pawm seng a (Mi mal, khaw bing, etc., a pawm naw an um pal el dim, ka hriet nawh a). Ei hril sei-pui pei chun Sinlung le Chin Hills-a um lai chanchin khawm an hriet rei ruoi tho va, Sinlung chu ‘Khurpui’ an tih. Ruonglevaisuo ruokchu an hriet em em a, an lung khawm a la sukleng kher el.

Chun hieng hi a na, an nuom thu ni lovin, ‘kawr’ -hai an ți leiin Ruonglevaisuo chu an lo suoksan tah a!

An suoksan hun hi hriet ni chie naw sienkhawm sawt ta hle’ng a tih ti chu ei ring thei a nih. Iengkhawm ni sien, Pu Chawngkung a hril dan dam, Tripura Chronicle le history bu dang danga inthawka ka ngaidan le ka ringdan chu, hril ta ang khin, 1200 le 1400 inkar vel hi a na; ei mithiemhaiin an suisuok thei ngei khawm ring a um a; beiseina leh lo thlir pei ei tih.

“‘Kawr-hai’ in ți leia Ruonglevaisuo suoksan in ni chun, chuong hun lai chun khi lai rama khin vaihai an lo um tah tina ni’ng a ta …” tiin ka hei indawn dek dek a. A mi hriltu chun, “Kawr le vai in hriet-hrang naw hi a buoithlak a ni hi” a mi ti tah a.

‘Kawr’ an ti hai chu Mirawng hai, Bodo hai, Kachari hai, Karbi hai le anni angpui hnam țhenkhat, ‘vai’ ni chie lo, ‘zo’ ni bawk si lo; a karlaka tlahai hi an lo na; ‘vai’ an ti chu Bengali, Bihar, Madrasi – vai tak tak hai hi an nih. Metei-hai ruok hi chu a ieng ienga khawm an ințhangtir naw a hawi. Assamese hai khawm hi vai nekin kawr an ni lem hmel.

Abikin, Langrawng haiin kawr-hai an ți leia Ruonglevaisuo an suok san dan chu hieng ang hin a nih. Ni khat chu Langrawng tlangval pakhatin Mirawng (i.e. kawr) tlangval a that el tah a. An insukbuoi dan, a thatna san, a that dan hai chu mumal takin an indawn hman nawh. Mirawnghai chu an tam rapthlak el sih a. An hung run vai chun anni chu an chimit vawng thei ding a nih. Phuba la ding kher lo khawmin, kha’ng hun lai khan chu hnam le hnam, khuo le khuo in-run ti kha thil thar a ni hmel nawh a; phuba la ding lem chun hung run ngei an tih; ring a um.

Chuongchun, ieng dang rel le ngaituo dan a um ta nawh; a zan-a zanin pum an siem a, Ruonglevaisuo-a inthawk chun Tuiruongah, a suk zawngin, an intawl thla ta ringawt el a. Hringchar phai chu ‘kawr’ le ‘vai’ an lo sip nawk leiin chawlna ngam khawm ni kher naw nih. Chuongchun an fe khel ta pei a, tlangram inhawi ve tak, ram ruok an hmu a; chutaka chun khawsak an rel niin ei ngairuot thei a. Chu chu tuta an umna Rengpuiram (Tripura) hmar-sak tlangram hi a nih.

Hi hi anni mi hril dan chu a nih. Anni chun tu chen hin ‘kawr’ le ‘vai’ hi umzie nei takin an la hmang zui pei a. Ei țawng, ei history, ei culture chenin an lo humhim lem niin a’n lang.

(Image: Rep.use only)

COMMENTS

Name

Articles,96,B Lalsanglien,1,Bakshi,1,BUONGLIENKUNG,11,Cleaven Hmar,1,David Charles,1,DIAMOND MALSAWMTHANG TUSING,1,Dorothy Hmar,2,DR ROCHUNGA PUDAITE,1,EDWARD TC HRANGATE,1,Elson J Thiek,1,Fox Journal,3,Fox Journal thuziek,2,Fred Lalramsan Khawbung,1,GB Niropui,1,Guwahati,2,H ZATE,2,Hal Ziek,1,Hla Ziek,145,Hmangaina Hla,11,Hmar,12,Hmar articles,9,hmar culture warriors,1,Hmar hla,3,Hmara,1,Hnam Hla,16,HP RUNREMTHANG,6,HRANGLIEN SONGATE,1,I-League,1,Inruoksiekna,1,JAMES SONGROLAL,2,Joshua L Thiek,12,Jr Amo,5,KAMA SUNGTE,2,L KEIVOM,7,Laldena,5,LALHMINGTHANG,2,LALHMUNSANG CHANGSAN,1,LALKHUM KEIVOM,1,LALNGHATLIEN SONGATE,1,LALRAMLIEN KUNGATE,1,LALSANGAWI,2,LALTLANSUNG MIHRIEMATE,1,local,2,Local New,1,Local News,500,LR NGHINGLO,1,LT. NEITHANG,1,Manipur,1,Mizoram's Got Talent,1,National News,29,News,569,Nursing,1,PASTOR KHUONGA,1,PASTOR LIENRÛM,3,PASTOR V.T KAPPU,8,Pathien Hla,105,Paulsiemlien,1,PAUTINKHUP,1,PI ROSIEM,1,PI RUNCHAWNG,1,Poem,1,REV THANGNGÛR,13,REV. T KHUMA,1,REV.NGAMLALCHAWL,1,Rimawi,11,Robinson Zote,1,Royal Global University,1,ROYE,1,Season 1,1,SEMA FAIHRIEM,2,Sielmat,1,SONGLIENTHUOM,1,Sports,11,SUMA,1,Thanglienthuom,1,THANGLIENZO,1,THANGZARLIEN,2,Thuziek,1,TRAU,1,Tribute,1,UPA DANGVEL,1,UPA L.MUONVEL,1,UPA LALNUNTLUONG FAIHENG,1,UPA LIENSUN,1,UPA LIENTLUNGVEL,1,UPA NGAMA,5,V L LAWMA CHANGSAN,1,VINCENT HEKTE HMAR,2,Vocal Champ,1,World News,23,ZATAWN,1,
ltr
item
FOX JOURNAL: KAWR LE VAI
KAWR LE VAI
https://lh3.googleusercontent.com/-GWS2-4CPRGc/VzIOYguTs6I/AAAAAAAAAiE/FX9iPwgx_uo/s640/IMG-20160510-WA0020.jpg
https://lh3.googleusercontent.com/-GWS2-4CPRGc/VzIOYguTs6I/AAAAAAAAAiE/FX9iPwgx_uo/s72-c/IMG-20160510-WA0020.jpg
FOX JOURNAL
https://www.foxjournal.in/2016/05/kawr-le-vai.html
https://www.foxjournal.in/
https://www.foxjournal.in/
https://www.foxjournal.in/2016/05/kawr-le-vai.html
true
6798813121781721492
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts VIEW ALL Readmore Reply Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS View All RECOMMENDED FOR YOU LABEL ARCHIVE SEARCH ALL POSTS Not found any post match with your request Back Home Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy