CORONA – LOCKDOWN
A INTHAWK INCHÛK DING: BEISEINA THAR LEH
- V L
Renga Hriler
Nikhat lai khan office sûn châwl (lunch hour) lai
lockdown leia sin chânhai khawpuia chavai taka um nêka an pieng le murna, an
khuo tieng pana thi le hring inkâra an nau le tehai leh nisa chârtang hnuoi an
lâwn lai video youtube ah ka thlir a, chu zova video hung inlang nâwk chu North
East mi tamtak rêl station pana an fe mur mur lai a nih. Coronavirus ṭi umzie
le a hung inṭan dânhai tâwp lo chat lovin ei tiemin ei en a, tiem rawn, en rawn
le hriet rawn taluo hin ngaituona a chawk luhai an ti leiin ei insûm deua chu
Coronaa bawk ngaituona a fu nawk hlak. Tuhin chu sakei ṭia ṭi hun ei khêl tah
a, inveng fîmkhur dân ding khawm hriet sêng lo vang ei hriet tah a, hri invawi
pung deu deu inla khawm sawrkâr khawmin khuokhirnahai hlip thawlin mimal tin
mania invêng (self defence) dingin a min thla zal a, chuong ang pei chun,
Corona nêkin a kakhawkahai siemṭhat ṭulhai siemṭhat tieng ngaituona a fe lem
tah niin an lang.
Ei
hriet seng tah angin Coronavirus hi China ramah December 2019 hmusuok a ni
khan, China chun a ip a, January 2020 a hung kai meu chun ip ruol an ta nawh.
Sienkhawm, China, World Health Org (WHO) le khawvel mipui chun 2004 laia China
ram le Hongkong khawpui nuoitu SARS-CoV ang khan sawtnawtea bo nawk el dingin
an ringa, an ringsuol chieng kher el. Natna dangdâitak, inkâi sâwng awl êm êm,
second khata nuoi tela inthla pung thei, Coronavirus danghai anga boruok lum
tuor thei lo ang kha a lo ni aw zawng nawh. Chun, hi hripui danglamna êm êm chu
khawvêla rambung hausa, hausak leia khawvêl fanga inzin kuol tamna ram,
hrisêlna ngâipawimaw êm êm ramhai a sawp bîk hi nih. Chuong ang bawkin rambung
tinah mihausa, vuongnaa inzin thei, khawpuia chênghai kuomah an lâr nuom bik.
Ram pasie le mi pasiehai hi pilvut laia seilien an nia an sek (immune system)
deu leiin a zuom raknaw amani aw, ti theiin a um ve tlat. A lo ni pal hlau
chun, pasiet khawm hi malsawmna a lo nih. Hi hripui hi ram pasie le mi pasiehai
a inthawk inkâi sawng nisien la chu ram hausa le mihausahaiin deusaw ngêi an
tih ring a um. Hieng lawm lawm hin khawvêl ngaisak khawm hlaw kher naw nih.
Amiruokchu, Covid hripui leia tuor nasatak tuha'm an nia
ei ti chun, nitina fâkfâwm zawnghai, hlâwk tlawmtea sumdawng mi, private le
company-a sinthawhai an nih. Covid leiin inkhârkhip a nia, inkhârkhip leiin sumdawngna
hmunhai khâr a nia, sumdawngna hmunhai khâr a ni leiin sinthawtuhai sin nei
lovin a siemphaa, hlaw nei hlak chu thawk le khatin hlaw nei ta lovin a
siemphaa, hlaw nei ta si lo chun khawpuia khawsak zing dan a um ta naw leiin
mani khuo tieng inlawi ṭulin a siemphaa. Hi lei hin tuhin mi nuoi têl an
sinthawna khawpui maksanin an khuo tieng an pan mêk a, Delhi a inthawk Manipur
fe ding rikngawt khawm mi sing têl an nia, chuong ang bawkin Chennai,
Bangalore, Mumbai, Punjab le khawpui dang dang a inthawk North East India pan
tum mi a nuoi têl ei um a nih. Chemtattepu tienami anga 'leila' zawng ding
nisien la tu kâwl tak âm a fu ding ti khawm hi ngaituo tham a nih.
Aw leh, ei thupui lut tâng ei tih. Hmar nauhai India
khawpui hrang hranga sinthaw hi iengzât chie am ei um? Lockdown leia sin
sunzawm thei ta lo le mani khuo tienga kîr hi iengzat chie am ei nih? tihai hi
a zât chie hre chieng naw inla khawm a sâng têl chu ni ve ngêi ei tih. Hienghai
laia a tam lem hi nunghâk tlangvâl lekhathiem thei tak tak ei nih. Amiruokchu,
thiem bîk (technical skill) nei naw lei le sinthawna det nei naw leia hieng ang
ngihmuna ngîr ei ni tawl a nih ti inla ei hril suol ring a um nawh. Chun,
inchûk lâi tam tak competitive exam amani, inchûk sâng pei dinga beisei um êm
êm, graduate or 10+2 an zova, um mei mei malam tia call centre amani, show room
a thawk, hlaw nei inhawi ti leia intâng sawng tamtak ei um bawk a nih.
Sahim lemna ding le hadamna ding beiseia mani khuo tieng
pan le fe mêkhai a thar taka ei inngaituo thar nâwk a ṭul takzet. Nunghâk
tlangvâl fel tak tak, lekha thiem thei tak tak le Sâp ṭawng (English) khawm
dittâwka hmang thei ei ni tawl leiin beidawnga in nam kûn el lovin, sin ṭha lem
le thiemna (skill) ṭhalem nei dân ding ngaituoa ṭhanglâk a ṭul ding a nih. Academic-a
kum la neihaiin competitive exam buon thlûk ngêi tuma, kum lo tam deu tahaiin
kut thiem (technical skill from vocational courses) ei nei tum seng nuom a um
takzet.
Sawrkar sin ruok hi state sawrkarahai chu a vâng el chau
ni lovin a um sunhai khawm in el dân a danga, central sawrkar a ruokchu sin
ruok a tam a, a thiem thiem tling khawm a ni bawk a nih. Sinruok ei apply thei
dinghai apply vat vat hi thil ṭul a ni ding a nih. Ei ngâisak naw leiin ei unauhaiin ei chan
aihai an mi hluo khat zo pêk a, Rajasthan Meenahai lem chun sinruok po po an mi
huoi zo pêk a ni deu tak an tah. Chuleiin, tuta inchûk mêkhai le quarantine a
umhai ei pawimaw tak chu teirei peina le tuta inthawk kum 10, kum 15 ah iem
thawng ka ta? ka sung le kuohai iengtinam chamin enkawl ka ta? tia inngaituoa,
Takchapa, khaw hem….” tia thla ruk thla sari vêl inkhârkhip sunzawma ei buon
chun buon thlu ngêi ngêi ei tih ti hi ka hril ngam a nih.
Lekhatiema thla ruk thla sari inkhârkhipa dam sunga sin
det ṭhatak nei thei ding chun ruol le pâi, ngâizawng le mobile khawm ei hnâwl
ngam a ngâi ding a nih. Chun, subject thua harsatna neihai hlak ṭhangpuitu
dingin HSA ṭhuoitu ṭhatak tak ei nei bawk. Chuong ang bawkin, thiemna (skill) ṭhatak
ei nei theina ding chun taimâk a ṭûl bawk ding a nih. Chu ding chun nu le pahai
khawma mawphurna pawimaw deu ei nei a nih. Chu chu, mani nauhai hlaw lo thlâk
hla amani, an tha lo beisei le phût kha thaw naw ṭal ṭal ding a nih.
COMMENTS