SIET NIA INSAWNGBAWL HI | FOX JOURNAL
Document

SIET NIA INSAWNGBAWL HI

~ Lal Dena

Hnam dang dan thahai la ve’ng ei ta,

An dan suol thik lovin – Lalkhum Keivom.



Tuta á¹­uma COVID-19 hrileng zet chun ei hnam nunphung khawm á¹­ha takin a mi’n hmangtir thei tah nawh. Thi dan pangngaia thi khawm sawrkar thupek anga insawngbawl a á¹­ul a. Ni dang anga nuom zat zat mithi rala fe thei a ni tah nawh. Hienga ei hnam nun a mi sawi danglam pek law law hin chu, remchanga laa siet nia ei insawngbawl dan hai hi ngaituo nawn inla. Thaw dan pangngai hi sukdanglam a á¹­ha am, khaw lai him her danglam á¹­ul ti dam ngaituo ta inla. A san chu Covid lei kher naw khawma, ei chengna khawvel hi danglam vut vut, tu lem hin chu khawvel lien ei ti kha chite chauh-khawte khawvel (global village) a’n chang tah. Ei nitin khawsak le nun dan khawm khawvel inher danglam zula insiemrem a á¹­ul tah. Chu ding chun sietnia ei insawngbawl dan zuk thlur bing bik deuh inla, ngaituo zawm dingin a hnuoia hin rawtna tlawmte ei hung siem a nih.


1. Biekin or Community hall-a invui a á¹­ha. Ṭum khat Sap ram mithi inthlanaah ka á¹­hang ve a. Funeral Directorate official mi pali, kekawrtluon dum, zakaw var banbul hak le nektai suiin mithi kuong (coffin) mawi taka cheih chuh pulpit hmaa an hung tawl lut a. (Nipui lai a ni leiin zakuo banbul an hak ning a tih). Lusun sungkuoa mi’n Bible reading a nei a, chu zova pastorin a tawp chen inthlana thucha hrilin hun a hmang. In vuina program chu minutes 30 vel chauhva zo a nih. Thlana vuina chu pastor le fiel bik hai chauh an fe. A felin a mawi. Ei ni lai khawm ching ve thei ta inla nuom a um. Mi tu khawm mani venga ieng Kohrana mani membera inziek lut vawng ei nih.  Mi pasie le neinung tu khawm inang senga inthlana rawngbawl nei hi Pathien thu leh khawm an hme bik. Mi thenkhat compound lien tak tak nei an um a, á¹­henkhat ruok chun an nei ve nawh. Sielmat hi mission headquarters umna a ni bawk a, tuhin mithi inthla hi mani in am, community hall-ah? ti hi lusun sunghai ditthlangna’n an sie mek. Thil á¹­ha lema ei hriet hi chu thutlukna fel tak siem el a á¹­ha.

 

2. Biekin or Community Hall-ah Air-condition morgue siem:  Biekin an naw leh Community Hall hmun remchangah mithi ruong siena (air-conditioned morgue) siem ni ta sien. A bikin kawlphemeivar hmangna hmuna chu awl taka thaw thei a nih. Ei khawvel hi kum tin a lum deuh deuh va; a la lum zuol pei ding a nih. Kum khat sung thla riet vel hi chu nipui ti thei a nih. Chuleiin thi hnung hun sawt naw tea air-condition morgue-ah insie vat thei ta inla. Thi ni la laa invui hman lo, mithi sunghai hmun/state danga nghak á¹­ul an um khawma, an hung tlung hun le inmila vuina program siem a remchang lem.


3. Dead Body Freezer nei a á¹­ha: Air-conditioned morgue siem naw khawma, vui hma pova mithi ruong siena Dead Body Freezer  hmang thei  a nih. Khawpui liena Kohran á¹­henkhat chun an nei fur tah. A man chu Rs. 35000 le Rs. 65,000 inkar, dit ang ang incha thei a nih. Freezer box hi darthlanga siem a nih (a lim hi en rawh, a hnuoi tieng electric hruiin power plug zawm el a nih a, temperature chu dit ang anga suksang sukhnuoi thei a nih. Kawlphemei nei naw khawma solar power hmangna hmuna freezer box hi hmang thei a nih. Covid-19 leia thi ni lo, ruong sie sawt nuom khawma siena á¹­ha tak a nih.  Chubaka ruong mipuiin ei á¹­hunghuol teu tuou khawm hi a á¹­ha bawk nawh a, a hygienic nawh. Hi freezer box hi a technology enin ei mistrihai khawma siem thei an tih.


4. Tuompuon neka suma inral: Ei hnam dan enin mi nazawngin mithi ei tuom thei nawh. Tuomtu ding bik an um. Tu lem hin chu remchang lem ei hriet peia, tuompuon a tam lem puon kher ni ta lovin, sumin ei inpek lem tah, a var zang em em. Tulaia ei ching thar ei tuom ding ni kher lo thangsuopuon/Hmar puona ral/tuom ei ching hi ngaituo nawn nuom a um. Thlaram 20, 2020 HT-a Pu Zaneisang rawtna kha a á¹­ha ka ti hle. Pastor Elton J. Ṭhiek ralna thangsuopuon a tam thu a hril a. Thangsuopuon pakhat man chu cheng 600  a nih a; a sumin inral ni sien Rs.200,000 (cheng nuoi hni) vel ni thei dingin Pu Zaneisang chun a hisap. Chu chu lusun suongkuo ta dinga intungdingna khawp a tling. Tuompuonhai hi zawr chi an nih nawh a, sawma pakhat pek bak chu ruolá¹­ha le ditsak bik hai kuoma semdar vawng a nih lem hlak. Tuta hnung chu thangsuopuon aia sumin inral ta hlak inla, lusun sungkuo ta dinga thil hlawk lem a nih. Ei thangsuopuon khawm hi siemá¹­hat a á¹­ul a, a hmangna ding taka hmang le sukhlut dan thiem tum ding a nih.


Chun biekin/community hall-ah inthlana ei siem chun kawtkhar bul or gate bula ralna bawm siein, a nuom hai chun ralna sum chu dakipah hming le khuo hming ziekin pe inla. Khuo iemani zat chun an thaw tah a, a la thaw naw hai chun thaw ve ta inla nuom a um. Tuomtu ding ha’n tuompuonah an hming le khuo hming kildein sie bawk inla, a mawi lem. Tulaia tuompuon petu taphawtin á¹­awngringna bula thuhril kher kher ei tum hin, ei thilthaw hi mi’n hre hai sien ei nuom lei a nih tak. Pathien thuin ‘I kut changtiengin a thaw chu, vawitiengin hre naw raw se’ a tih a; a ruka thiltha thaw hi inchuk ei tiu. Ralna sum le tuompuon chu valupaha’n  la’ng an ta, lusun sungkuohai kuomah an pek el ding a nih.


4. Ruokngha sa/thingpui sem sukbo.  Khuo á¹­henkhat, entirna’n Sielmatah chu ruoknghasa/thingpui sem khap a ni tah, entawn tlak an nih. Lusun hun lai hin fak le dawn khawm an hnik nawh. Hnam hmasawn lem hai chu ruolá¹­ha/tuolbawm bengvarha’n lusun sungkuo bu fa dingin an ko hlak. Annawleh, bu le hme siemsa hieuvin lusunhai inah dawmin an fakpui hlak. Eini lai chu mithi inah cham le cham lovin ruoknghasa zingtieng le zantieng ei buotsaia, seng po po ralna suma inthawkin ei hei kat nawk chun, ieng rak a um tah nawh. Thil hlawk lo le á¹­ul lo hi ei thaw rawn taluo. Chun, mithi inthla nia thingpui/pu thingpui dam hi ban vat a á¹­ha. Hi khawm hi khuo á¹­henkhat  chun an khap tah. Ei no hmanghai tuisova thlaka sawpfai khawm ni lo, tui deia sawp phuola sem dam hi chu mi fimkhur Pu Ruoivel Pangamte-hai dawn ngam chi a nih nawh. Sem nuom chun mineral water sem el a á¹­ha lem. Puhaiin an tuhai puonhlek an inkawmtir dam hi tienlai thil puithuna hlawk lo, ban vat a á¹­ha. 


5. Electric/Gas Cremation ei mamaw: Churachandpur hi khawpui iná¹­hang, hnam tin chengna, Imphal dawttu a nih. Khawpui chim vel laia thlanmuolhai lem hi chu suklienna ding a um tah nawh. Tui lohai zawrin khuo hmunin a hung inchang pei a. Tuta hnung kum sawm hnunga lem chu harsatna lien tak ei la tuok ding a nih. Inphum am, inraw? ti thu hi HT-ah hin vawikhat thusep ka ziek tah, remchang huna la ziek nawk ka tih. Iengkim thaw thei Pathien ta ding chun inraw, inphum hi ang khat vawng ni dingin ka ring. Hieng thu ka ngaituo leiin, Pi Rothienghlim Songate, Town Committee a ei hotunu  kuomah cremation facility á¹­ha lem nei dan ding thurawn ka lo pek hiel tah.


Rom sawrkar Nero hun lai khan mithienghlim ieng zat khieu am an raw (an nuom thu chu a ni nawh), hril seng an nawh. Sap ram le Vai rama chu Kristien tam tak chu an ni ditthlangnain an inraw mek. Chu zova an vam chu family thlana an phum el hlak. (Kei khawm inraw ka thlang lem. Ka nuomna san Ka Thi Pha Chun (When I die) ti thupui hmangin thusep la hung ziek ka tum). Chuleiin, Churachandpur mipuiin ei mamaw lien tak laia pakhat chu electric cremation a nih. Hi hi ei district council member hai, MLA le district administrator-ha’n hung ngaituo hai sien nuom a um. Sum chu MDC/MLA/MP local area development fund a inthawka hmu thei ning a tih. A sengso lem chu á¹­hahnem fu’ng a tih.


Thu tlangkawmna: Mihriem nun le khawtlang hi che chang zing (dynamic) a nih leiin zani ta thilhlu kha vawisun hmang thei a ni zing naw thei. Ei hriet seng angin tuta ei chengna khawvel hi, a chunga ei hril tah angin, computer age-a khawm digital age a nih tah a. Chubaka fak-le-dawn thila khawvel inzauh lien (globalization) le information technology hrat takin an mi run mek bawk. Chu dungzuia siet nia insawngbawl dan chauh ni lo, ei cultural (nunphung) values, khawtlanga ei thil ngaihlut hrim hrim hai (social values) re-examination thawa siemrem vat vat a hun tah. A hun izir ang peia hnam dan (customary laws) le khawsak dan her mil pei hi hnam var lem hai thaw dan a nih ti hi hrezing ei tiu. Mi hnung hnawttu ni lovin, hmakhaltu ni tum lem ei tiu.


(Hi thusep hi Hmasawnna Thar chanchinbu a insuo hnung, a ziektu Professor Lal Dena a remtina lak a ni hnunga Fox Journal a insuo sawng a nih).

COMMENTS

Name

Articles,96,B Lalsanglien,1,Bakshi,1,BUONGLIENKUNG,11,Cleaven Hmar,1,David Charles,1,DIAMOND MALSAWMTHANG TUSING,1,Dorothy Hmar,2,DR ROCHUNGA PUDAITE,1,EDWARD TC HRANGATE,1,Elson J Thiek,1,Fox Journal,3,Fox Journal thuziek,2,Fred Lalramsan Khawbung,1,GB Niropui,1,Guwahati,2,H ZATE,2,Hal Ziek,1,Hla Ziek,145,Hmangaina Hla,11,Hmar,12,Hmar articles,9,hmar culture warriors,1,Hmar hla,3,Hmara,1,Hnam Hla,16,HP RUNREMTHANG,6,HRANGLIEN SONGATE,1,I-League,1,Inruoksiekna,1,JAMES SONGROLAL,2,Joshua L Thiek,12,Jr Amo,5,KAMA SUNGTE,2,L KEIVOM,7,Laldena,5,LALHMINGTHANG,2,LALHMUNSANG CHANGSAN,1,LALKHUM KEIVOM,1,LALNGHATLIEN SONGATE,1,LALRAMLIEN KUNGATE,1,LALSANGAWI,2,LALTLANSUNG MIHRIEMATE,1,local,2,Local New,1,Local News,500,LR NGHINGLO,1,LT. NEITHANG,1,Manipur,1,Mizoram's Got Talent,1,National News,29,News,569,Nursing,1,PASTOR KHUONGA,1,PASTOR LIENRÛM,3,PASTOR V.T KAPPU,8,Pathien Hla,105,Paulsiemlien,1,PAUTINKHUP,1,PI ROSIEM,1,PI RUNCHAWNG,1,Poem,1,REV THANGNGÛR,13,REV. T KHUMA,1,REV.NGAMLALCHAWL,1,Rimawi,11,Robinson Zote,1,Royal Global University,1,ROYE,1,Season 1,1,SEMA FAIHRIEM,2,Sielmat,1,SONGLIENTHUOM,1,Sports,11,SUMA,1,Thanglienthuom,1,THANGLIENZO,1,THANGZARLIEN,2,Thuziek,1,TRAU,1,Tribute,1,UPA DANGVEL,1,UPA L.MUONVEL,1,UPA LALNUNTLUONG FAIHENG,1,UPA LIENSUN,1,UPA LIENTLUNGVEL,1,UPA NGAMA,5,V L LAWMA CHANGSAN,1,VINCENT HEKTE HMAR,2,Vocal Champ,1,World News,23,ZATAWN,1,
ltr
item
FOX JOURNAL: SIET NIA INSAWNGBAWL HI
SIET NIA INSAWNGBAWL HI
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgboDyuxneTNlrbh8F0earoDcwpQhDibU7xT_c83o9Tc7iAoc76LNH2kc6T4R-fvoHOYntCoxPNZsdXo1MFfnoaB7S5chyphenhyphen7PSqWoux2WnbE-LJvVFH4SFWL0xTmt0d4xCPX1REBNv_A-8A/s16000/prof.jpg
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgboDyuxneTNlrbh8F0earoDcwpQhDibU7xT_c83o9Tc7iAoc76LNH2kc6T4R-fvoHOYntCoxPNZsdXo1MFfnoaB7S5chyphenhyphen7PSqWoux2WnbE-LJvVFH4SFWL0xTmt0d4xCPX1REBNv_A-8A/s72-c/prof.jpg
FOX JOURNAL
https://www.foxjournal.in/2020/10/siet-nia-insawngbawl-hi.html
https://www.foxjournal.in/
https://www.foxjournal.in/
https://www.foxjournal.in/2020/10/siet-nia-insawngbawl-hi.html
true
6798813121781721492
UTF-8
Loaded All Posts Not found any posts VIEW ALL Readmore Reply Cancel reply Delete By Home PAGES POSTS View All RECOMMENDED FOR YOU LABEL ARCHIVE SEARCH ALL POSTS Not found any post match with your request Back Home Sunday Monday Tuesday Wednesday Thursday Friday Saturday Sun Mon Tue Wed Thu Fri Sat January February March April May June July August September October November December Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec just now 1 minute ago $$1$$ minutes ago 1 hour ago $$1$$ hours ago Yesterday $$1$$ days ago $$1$$ weeks ago more than 5 weeks ago Followers Follow THIS CONTENT IS PREMIUM Please share to unlock Copy All Code Select All Code All codes were copied to your clipboard Can not copy the codes / texts, please press [CTRL]+[C] (or CMD+C with Mac) to copy